Co to jest AMD?

AMD (Age-Related Macular Degeneration) jest chorobą, która dotyczy obszaru na dnie oka zwanego plamką żółtą. Plamka odpowiada za widzenie centralne, które potrzebne jest do wykonywania codziennych czynności, takich jak: czytanie, rozpoznawanie twarzy czy znaków drogowych. AMD jest jedną z najczęstszych przyczyn ślepoty osób dorosłych na świecie.

Zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem (AMD)

Choroba ta może występować w dwóch postaciach – jako AMD suche i AMD mokre, inaczej wysiękowe. Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju AMD jest wiek. Zwykle ujawnia się ok. 50-60 r. ż., a po 70 r. ż. prawie 30% osób jest dotkniętych tą chorobą. Zwykle zmiany dotyczą obu oczu, choć nie muszą pojawiać się jednocześnie i ich zaawansowanie może być różne.

Czynniki wpływające na ryzyko wystąpienia AMD

Do innych czynników mających wpływ na częstość występowania AMD należą:

  • zaawansowany wiek,
  • choroby układowe (nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, otyłość),
  • kolor tęczówki (osoby o jasnych, niebieskich tęczówkach chorują częściej),
  • rasa (u osoby rasy białej AMD występuje częściej),
  • płeć (kobiety chorują nieco częściej niż mężczyźni).

Jakie są objawy AMD?

Najczęstszym objawem jest pogorszenie widzenia – zauważalne zwłaszcza przy czytaniu, litery są zamazane i niewyraźne. W miarę postępu choroby, objawy stają się coraz bardziej typowe. Może pojawić się falowanie bądź krzywienie obrazu (tzw. metamorfopsje, np. słup telegraficzny nie jest prosty, ale ma postać wygiętej linii).

Czasami pacjenci zgłaszają pojawienie się w centrum pola widzenia nieruchomej czarnej plamy. Pacjent może odczuwać obniżone poczucie kontrastu i widzenia barwnego, co oznacza, że oglądane kolory są słabiej wysycone. Sporadycznie występuje objaw tzw. mikropsji lub makropsji, czyli widzenie nienaturalnie pomniejszonych lub powiększonych przedmiotów.

Test Amslera pomoże wykryć wczesne objawy AMD.

Do wykrycia wczesnych objawów AMD oraz samokontroli wykorzystywany jest tzw. test Amslera. Badanie przeprowadza się regularnie dla każdego oka osobno, w okularach do bliży. Zauważalne są zniekształcenia linii, ciemna plama w centrum. Test Amslera pozwala w warunkach domowych wykryć chorobę i śledzić jej postęp.

Przyczyny AMD

AMD nazywana jest chorobą starzenia się oka. Głównym czynnikiem ryzyka wystąpienia tej choroby jest wiek. Ważne są również skłonności genetyczne do tej choroby, na co jednak nie mamy wpływu. Na rozwój choroby ma również wpływ m.in. palenie tytoniu, cukrzyca, otyłość czy nadciśnienie tętnicze.

Upraszczając można powiedzieć, że przyczyną powstania AMD jest złe krążenie w oku. Jeśli oko jest niedokrwione, zaczyna się proces obumierania komórek nerwowych i rozwija się suche AMD. W przypadku, gdy w niedokrwionym oku powstaje błona podsiatkówkowa (czyli błona utworzona przez nieprawidłowo rosnące naczynia krwionośne) mówimy o mokrym AMD.

Formy AMD

Wyróżniamy dwie postacie zwyrodnienia plamki związanego z wiekiem: suchą oraz wysiękową

  • Postać sucha (zanikowa) to 90% przypadków. Jest łagodniejszym typem AMD i cechuje się powolnym postępem choroby. Pogorszenie ostrości wzroku następuje stopniowo, w ciągu miesięcy lub lat. Zmiany zachodzące w plamce w tej postaci mają charakter przede wszystkim zanikowy. Obumierają komórki odpowiedzialne za prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych (fotoreceptory) oraz funkcjonowanie siatkówki (komórki nabłonka barwnikowego i choriokapilary). Stopniowo dochodzi do utraty widzenia centralnego.W początkowym stadium choroby na dnie oka pojawiają się tzw. druzy – drobne złogi. W stadium zaawansowanym dochodzi do rozległych zaników siatkówkowo-naczyniówkowych (tzw. zanik geograficzny).
  • Postać wysiękowa (mokra, neowaskularna) to ok. 10% przypadków. Ma zwykle ciężki przebieg, a znaczna utrata widzenia może nastąpić nawet w ciągu kilku dni. Jej istotą jest powstawanie nieprawidłowych naczyń w okolicy plamki, które tworzą tzw. błonę podsiatkówkową (neowaskularną). Na dnie pojawiają się przesięki i krwotoki. W końcowym stadium może dojść do powstania blizny i trwałego uszkodzenia siatkówki.

Suche AMD może, ale nie musi, przekształcić się w wysiękowe AMD. Jednak zawsze istnieje taka obawa, a co gorsza – może być to proces dość nagły. Dlatego w przypadku suchego AMD trzeba koniecznie kontrolować stan oka.

Jak diagnozujemy AMD?

AMD, zarówno suche, jak i mokre, zawsze powoduje pogorszenie widzenia – zwykle w różnym tempie. Do postawienia prawidłowej diagnozy niezbędna jest wizyta u okulisty i wykonanie badania OCT, czyli tomografii siatkówki. Ważne jest, aby pacjent także samodzielnie sprawdzał widzenie każdym okiem oddzielnie. Bardzo dobrym narzędziem do tego jest test Amslera.

Badanie OCT jest bezpiecznym i bezbolesnym badaniem. Trwa kilka minut i nie trzeba się do niego wcześniej przygotowywać. Na ogół wykonuje się je bez wpuszczania kropli. Jest to badanie nieinwazyjne, precyzyjne, bezkontaktowe. Można je powtarzać wielokrotnie.

Kolejnym pomocnym badaniem jest angiografia fluoresceinowa (AF). Polega ona na podaniu dożylnie kontrastu (barwnika zwanego fluoresceiną) i wykonaniu serii zdjęć, aby sprawdzić, jak barwnik gromadzi się w siatkówce. Jest to badanie obciążające pacjenta, dlatego robi się je tylko w szczególnych przypadkach w celu rozwiania ostatnich wątpliwości.

Zwykle samo badanie OCT wystarcza do postawienia diagnozy.

Jak często badać oczy w przypadku AMD lub podejrzenia AMD?

Badania należy wykonywać regularnie, najlepiej co 2–3 miesiące. Czasem jednak lekarz zaleca wykonywanie badań częściej. Należy pamiętać, że AMD – zarówno suche jak i mokre – wymaga stałego kontrolowania do końca życia pacjenta.

Jak leczymy AMD?

Iniekcje doszklistkowe leków hamujących rozrost naczyń (anty-VEGF) są najnowszą i najskuteczniejszą metodą leczenia wysiękowej postaci zwyrodnienia plamki żółtej związanej z wiekiem (AMD) oraz innych chorób plamki, w których dochodzi do powstania nieprawidłowych naczyń krwionośnych.

VEGF (ang. vascular endothelial growth factor) to grupa czynników stymulujących proces tworzenia się nowych patologicznych naczyń błony neowaskularnej w przebiegu AMD oraz inicjujących towarzyszący proces zapalny. Stąd też blokery VEGF znalazły zastosowanie w leczeniu wysiękowego AMD.